การแบ่งประเภทสื่อการสอน

สื่อการสอน Instructional  Media 

ความหมาย 

            ตัวกลางที่ใช้ในการถ่ายทอดความรู้ ประสบการณ์ ความคิดและทักษะต่างๆไปสู่ผู้เรียน

ความสำคัญ

      สื่อเป็นองค์ประกอบหนึ่งที่สำคัญ  เพราะสื่อจะเป็นตัวการสำคัญที่นำเอาความรู้  ความคิด  ประสบการณ์และทักษะต่าง  ๆ ไปสู่ผู้เรียน  กระบวนการเรียนการสอนจำเป็นต้องใช้สื่อ  สื่อการสอนทำให้ความเป็นนามธรรมไปสู่รูปธรรม

ประเภทของสื่อการสอน

             - แบ่งตามลักษณะภายนอกและคุณสมบัติของสื่อการสอน

                    - แบ่งตามแนวคิดเทคโนโลยีการศึกษา

                    - แบ่งตามประสบการณ์การเรียนรู้จากธรรมไปสู่นามธรรม  (Edgar  Dale)

 Percival  and  Ellington(1984)  และ  De  Kieffer  (1965) 

 ได้แบ่งสื่อการสอนตามลักษณภายนอกและคุณสมบัติของสื่อการสอน  มี  3  ประเภท

    - สื่อที่ไม่ต้องฉาย  (non  projected  material)

    - สื่อที่ต้องฉาย  (projected  material)

       - สื่อที่เกี่ยวกับเสียง  (Audio material )

                     

แบ่งตามแนวคิดเทคโนโลยีการศึกษา

  1.  วัสดุ  -  สื่อที่ผลิตขึ้น  เช่น  รูปภาพ  แผนภูมิ

2.  อุปกรณ์  -  เครื่องมืออุปกรณ์  สำเร็จรูป  ทั้งที่สามารถใช้ได้ด้วยตนเอง  เช่น  หุ่นจำลอง 

 และ  สื่อที่ต้องใช้ร่วมกับวัสดุ  เช่น  วีดิทัศน์  สไลด์

 3.  วิธีการ  -  กิจกรรม  เกม  ศูนย์การเรียน  ทัศนศึกษา  สถานการณ์จำลอง  แหล่งความรู้ชุมชน

สื่อการสอนประเภทวัสดุ  (Software  or  Material)

  -  เป็นสิ่งที่ได้รับบรจุเนื้อหาสาระเรื่องราวหรือความรู้ไว้ในลักษณะต่าง ๆ

 สื่อการสอนอุปกรณ์  (Hardware)

  -  เป็นตัวผ่านที่ทำให้ข้อมูล  ความรู้  หรือสาระ  ที่อยู่ในวัสดุสามารถถ่ายทอดออกมา    

สื่อการสอนประเภทเทคนิคและวิธีการ(Techniques  and  Methods)

       สื่อการสอนที่มีลักษณะเป็นแนวความคิด  รูปแบบขั้นตอนในการเรียนการสอน  หรือเทคนิคที

ไม่มีลักษณะทางกายภาพเป็นวัสดุหรืออุปกรณ์  แต่สามารถใช้วัสดุอุปกรณ์มาช่วยในการดำเนินงานได้

สื่อการสอนแบ่งตามกระบวรการเรียนรู้จากรูปธรรมไปสู่นามธรรมของEdgar Dale

 1. ประสบการณ์ตรงที่มีความหมาย เป็นสื่อการสอนที่สร้างประสบการณ์ให้ผู้เรียน สามารถรับรู้ เรียนรู้ด้วยตนเอง ลงมือปฏิบัติ เข้าไปอยู่ในสถานการณ์จริง ได้สัมผัสด้วยตนเองจากประสาทสัมผัสทั้ง 5 เช่น การฝึกทำอาหาร การทดลองต่อคอมพิวเตอร์เข้ากับโปรเจคเตอร์

  2. ประสบการณ์จำลอง เป็นการสอนที่ผูุ้เรียนเรียนรู้จากประสบการณ์ที่ใกล้เคียงกับความเป็นจริงที่สุด แต่ไม่ใช่ความจริง อาจเป็นสิ่งของจำลอง หรือสถานการณ์จำลอง เช่น การฝึกหัดผ่าตัดตาด้วยบทเรียนคอมพิวเตอร์ช่วยสอน การฝึกหัดขับเครื่องบินด้วยเครื่อง Flight Simulator

  3.ประสบการณ์นาฏการหรือการแสดง เป็นสื่อการสอนที่ผู้เรียนเรียนรู้จากประสบการณ์ในการแสดงบทบาทสมมติ หรือการแสดงละคร นิยมใช้สอนในเนื้อหาที่มีข้อจำกัดในเรื่องยุคสมัยเวลา

   4.การสาธิต เป็นสื่อการสอนที่ผู้เรียนเรียนรู้จาการดูการแสดงหรือการกระทำประกอบคำอธิบายเพื่อให้เห็นลำดับขั้นตอนของการกระทำนั้นๆ เช่นการสาธิตอาบน้ำเด็กแรกเกิด

   5.การศึกษานอกสถานที่ เป็นสื่อการสอนที่จัดให้ผู้เรียนได้รับประสบการณ์ต่างๆภายนอกชั้นเรียนโดยการท่องเที่ยว หรือการเยี่ยมชมสถานที่ต่างๆ โดยมีการจดบันทึกสิ่งที่พบตลอดจนอาจมีการสัมภาษณ์บุคคลที่ดูแลสถานที่เยี่ยมชม

    6.นิทรรศการเป็นสื่อการสอนที่จัดให้ผู้เรียนได้เรียนรู้สิ่งต่างๆที่ได้จัดแสดงไว้ในลักษณะของนิทรรศการ หรือการจัดป้ายนิเทศ ผู้เรียนจะเรียนรู้จากสาระและเนื้อหาที่แสดงไว้ในนิทรรศการหรือป้ายนิเทศ

    7.โทรทัศน์ เป็นการใช้โทรทัศน์เป็นสื่อในการสอนโดยเฉพาะเน้นที่โทรทัศน์การศึกษาและโทรทัศน์เพื่อการเรียนการสอนเป็นการสอนหรือให้ข้อมูลความรู้แก่ผู้เรียนหรือผู้ชมที่อยู่ในห้องเรียนหรือทางบ้าน ใช้ทั้งระบบวงจรปิดและวงจรเปิด ซึ่งการสอนอาจเป็นการบันทึกลงเทปวีดีทัศน์ หรือเป็นรายการสดก็ได้ การใช้สื่อการสอนในกรณีนี้ผู้เรียนจะเกิดการเรียนรู้จากการชมโทรทัศน์

     8.ภาพยนตร์ เป็นการใช้ภาพยนตร์ที่มีลักษณะเป็นภาพเคลื่อนไหว มีเสียงประกอบ และได้บันทึกลงไว้ในแผ่นฟิล์ม มาเป็นสื่อการสอน ผู้เรียนจะเรียนรู้หรือได้ประสบการณ์ทั้งจากภาพและเสียง หรือจากภาพอย่างเดียวถ้าเป็นภาพยนตร์เงียบ

     9.ภาพนิ่ง วิทยุ และแผ่นเสียง เป็นการใช้สื่อการสอนที่เป็นภาพนิ่ง วิทยุ หรือเทปบันทึกเสียงเพื่อให้ประสบการณ์การเรียนรู้ของผู้เรียน สื่อเหล่านี้เป็นสื่อที่ผู้เรียนสัมผัสได้เพียงด้านเดียว ซึ่งผู้เรียนเรียนรู้จากการดูภาพ  สื่อวิทยุเป็นสื่อที่ผู้เรียนเรียนรู้จากการฟัง ข้อมูลหรือสาระความรู้ที่บันทึกอยู่ในสื่อประเภทนี้จะสามารถให้ประสบการณ์แก่ผู้เรียนได้ ถึงแม้ผู้เรียนจะอ่านหนังสือไม่ออก ก็สามารถเข้าใจในเนื้อหาบทเรียนได้ เนื่องจากเป็นการจัดประสบการณ์ให้ผู้เรียนโดยผ่านการฟังหรือดูภาพ

     10. ทัศนสัญญลักษณ์  วัสดุกราฟิกทุกประเภท เช่น แผนที่ แผนภูมิ แผนสถิติ แผนภาพ การ์ตูนเรื่อง หรือสัญญลักษณ์รูปแบบต่างๆที่นำมาใช้ในการสื่อความหมาย การใช้สื่อประเภทนี้ผู้เรียนจำเป็นต้องมีพื้นฐานในการทำความเข้าใจสิ่งที่เป็นรูปธรรมที่นำมาใช้ในการสื่อความหมายจึงจะเข้าใจเนื้อหาบทเรียนที่นำเสนอโดยการสื่อเป็นอย่างดี เนื้อหาจะถูกสื่อความหมายผ่านทางสัญญลักษณ์ หรืองานกราฟิก ผู้เรียนจะเกิดการเรียนรู้จากการตีความสัญญลักษณ์ที่นำมาใช้สื่อความหมาย

     11.วจนสัญญลักษณ์  เป็นสื่อการสอนที่อยู่ในรูปแบบของการพูด คำบรรยาย ตัวหนังสือ ตัวเลข หรือสัญญลักษณ์พิเศษต่างๆที่ใช้ในภาษาการเขียน ประสบการณ์การเรียนรู้ที่จัดให้ผู้เรียนโดยผ่านสื่อประเภทนี้ จัดว่าเป็นประสบการณ์ขั้นที่มีความเป็นนามธรรมมากที่สุด

กรวยประสบการณ์ของ Edgar Dale  แบ่งสื่อการสอนโดยยึดหลักอะไร / สรุปสาระสำคัญ

เอดการ์ เดล (Edgar Dale) ได้จัดแบ่งสื่อการสอน เพื่อเป็นแนวทางในการอธิบายถึงความสัมพันธ์ระหว่างโสตทัศนูปกรณ์ต่างๆ ในขณะเดียวกันก็แสดงขั้นตอน ของประสบการณ์การเรียนรู้และการใช้สื่อแต่ละประเภทในกระบวนการเรียนรู้ด้วยโดยพัฒนาความคิดของบรุนเนอร์  ซึ่งเป็นนักจิตวิทยา ก่อนนำสร้างเป็น “กรวยประสบการณ์” (Cone of Experience) 

 สื่อการสอนแบ่งตามประสบการณ์การเรียนรู้จากรูปธรรมไปสู่นามธรรมของ Edgar Dale

1. ประสบการณ์ตรงที่มีความหมาย เป็นสื่อการสอนที่สร้างประสบการณ์ให้ผู้เรียน สามารถรับรู้ เรียนรู้ด้วยตนเอง ลงมือปฏิบัติ เข้าไปอยู่ในสถานการณ์จริง ได้สัมผัสด้วยตนเองจากประสาทสัมผัสทั้ง 5 เช่น การฝึกทำอาหาร การทดลองต่อคอมพิวเตอร์เข้ากับโปรเจคเตอร์

2. ประสบการณ์จำลอง เป็นการสอนที่ผูุ้เรียนเรียนรู้จากประสบการณ์ที่ใกล้เคียงกับความเป็นจริงที่สุด แต่ไม่ใช่ความจริง อาจเป็นสิ่งของจำลอง หรือสถานการณ์จำลอง เช่น การฝึกหัดผ่าตัดตาด้วยบทเรียนคอมพิวเตอร์ช่วยสอน การฝึกหัดขับเครื่องบินด้วยเครื่อง Flight Simulator

3.ประสบการณ์นาฏการหรือการแสดง เป็นสื่อการสอนที่ผู้เรียนเรียนรู้จากประสบการณืในการแสดงบทบาทสมมติ หรือการแสดงละคร นิยมใช้สอนในเนื้อหาที่มีข้อจำกัดในเรื่องยุคสมัยเวลา

4.การสาธิต เป็นสื่อการสอนที่ผู้เรียนเรียนรู้จาการดูการแสดงหรือการกระทำประกอบคำอธิบายเพื่อให้เห็นลำดับขั้นตอนของการกระทำนั้นๆ เช่นการสาธิตอาบน้ำเด็กแรกเกิด

5.การศึกษานอกสถานที่ เป็นสื่อการสอนที่จัดให้ผู้เรียนได้รับประสบการณ์ต่างๆภายนอกชั้นเรียนโดยการท่องเที่ยว หรือการเยี่ยมชมสถานที่ต่างๆ โดยมีการจดบันทึกสิ่งที่พบตลอดจนอาจมีการสัมภาษณ์บุคคลที่ดูแลสถานที่เยี่ยมชม

6.นิทรรศการเป็นสื่อการสอนที่จัดให้ผู้เรียนได้เรียนรู้สิ่งต่างๆที่ได้จัดแสดงไว้ในลักษณะของนิทรรศการ หรือการจัดป้ายนิเทศ ผู้เรียนจะเรียนรู้จากสาระและเนื้อหาที่แสดงไว้ในนิทรรศการหรือป้ายนิเทศ

7.โทรทัศน์ เป็นการใช้โทรทัศน์เป็นสื่อในการสอนโดยเฉพาะเน้นที่โทรทัศน์การศึกษาและโทรทัศน์เพื่อการเรียนการสอนเป็นการสอนหรือให้ข้อมูลความรู้แก่ผู้เรียนหรือผู้ชมที่อยู่ในห้องเรียนหรือทางบ้าน ใช้ทั้งระบบวงจรปิดและวงจรเปิด ซึ่งการสอนอาจเป็นการบันทึกลงเทปวีดีทัศน์ หรือเป็นรายการสดก็ได้ การใช้สื่อการสอนในกรณีนี้ผู้เรียนจะเกิดการเรียนรู้จากการชมโทรทัศน์

8.ภาพยนตร์ เป็นการใช้ภาพยนตร์ที่มีลักษณะเป็นภาพเคลื่อนไหว มีเสียงประกอบ และได้บันทึกลงไว้ในแผ่นฟิล์ม มาเป็นสื่อการสอน ผูเรียนจะเรียนรู้หรือได้ประสบการณ์ทั้งจากภาพและเสียง หรือจากภาพอย่างเดียวถ้าเป็นภาพยนตร์เงียบ

9.ภาพนิ่ง วิทยุ และแผ่นเสียง เป็นการใช้สื่อการสอนที่เป็นภาพนิ่ง วิทยุ หรือเทปบันทึกเสียงเพื่อให้ประสบการณ์การเรียนรู้ของผู้เรียน สื่อเหล่านี้เป็นสื่อที่ผู้เรียนสัมผัสได้เพียงด้านเดียว ซึ่งผู้เรียนเรียนรู้จากการดูภาพ  สื่อวิทยุเป็นสื่อที่ผู้เรียนเรียนรู้จากการฟัง ข้อมูลหรือสาระความรู้ที่บันทึกอยู่ในสื่อประเภทนี้จะสามารถให้ประสบการณ์แก่ผู้เรียนได้ ถึงแม้ผู้เรียนจะอ่านหนังสือไม่ออก ก็สามารถเข้าใจในเนื้อหาบทเรียนได้ เนื่องจากเป็นการจัดประสบการณ์ให้ผู้เรียนโดยผ่านการฟังหรือดูภาพ

10. ทัศนสัญญลักษณ์  วัสดุกราฟิกทุกประเภท เช่น แผนที่ แผนภูมิ แผนสถิติ แผนภาพ การ์ตูนเรื่อง หรือสัญญลักษณ์รูปแบบต่างๆที่นำมาใช้ในการสื่อความหมาย การใช้สื่อประเภทนี้ผู้เรียนจำเป็นต้องมีพื้นฐานในการทำความเข้าใจสิ่งที่เป็นรูปธรรมที่นำมาใช้ในการสื่อความหมายจึงจะเข้าใจเนื้อหาบทเรียนที่นำเสนอโดยการสื่อเป็นอย่างดี เนื้อหาจะถูกสื่อความหมายผ่านทางสัญญลักษณ์ หรืองานกราฟิก ผู้เรียนจะเกิดการเรียนรู้จากการตีความสัญญลักษณ์ที่นำมาใช้สื่อความหมาย

11.วจนสัญญลักษณ์  เป็นสื่อการสอนที่อยู่ในรูปแบบของการพูด คำบรรยาย ตัวหนังสือ ตัวเลข หรือสัญญลักษณ์พิเศษต่างๆที่ใช้ในภาษาการเขียน ประสบการณ์การเรียนรู้ที่จัดให้ผู้เรียนโดยผ่านสื่อประเภทนี้ จัดว่าเป็นประสบการณ์ขั้นที่มีความเป็นนามธรรมมากที่สุด